In de natuur hebben dieren hun zintuiglijke capaciteit op verschillende manieren gegenereerd en ontwikkeld. Als gevolg hiervan zijn sommige structuren nog efficiënter geworden in het opvangen van omgevingsstimuli. Dit is het geval met het vomeronasale orgaan, dat verschillende soorten helpt om geuren op een meer 'heldere' manier waar te nemen.
Het reukvermogen van kittens is veel verder ontwikkeld dan dat van mensen, en het is essentieel als het gaat om communiceren of omgaan met hun omgeving. Maar daarnaast hebben ze voor het opvangen van bepaalde geuren nog een ander hulpmiddel. Vanuit Mijn Dieren vertellen we je details over het vomeronasale orgaan bij katten.
Een sensorisch instrument van gewervelden
Dit sensorische 'apparaat', ook wel Jacobson's orgel genoemd, ter ere van zijn ontdekker, bevindt zich in het braakbeen, tussen het gehemelte en de neusgaten. Het bestaat uit twee zakken met blinde uiteinden waardoor er lucht doorheen kan.
Het kan worden gedefinieerd als een hulporgaan van het reukvermogen dat sommige gewervelde dieren hebben en dat de detectie van verschillende chemische verbindingen mogelijk maakt. Zijn functie is in veel gevallen cruciaal voor de jacht en de voortplanting.
Mensen hebben het ook, maar het is nog steeds niet helemaal duidelijk of we het op enigerlei wijze gebruiken. En voor kittens kunnen ze gasvormige deeltjes 'proeven', maar ze worden waargenomen door geur en niet door smaak.
Het vomeronasale orgaan van katten bevindt zich achter de bovenste snijtanden en geeft ze de mogelijkheid om 'geuren te proeven'. Dit sensorische apparaat zorgt ervoor dat ze geuren detecteren die mensen niet kunnen waarnemen.
De specifieke geur van kittens
Het reuksysteem van katten stelt hen in staat geuren waar te nemen die mensen niet kunnen waarnemen. Dit is bijvoorbeeld het geval bij feromonen, chemische signalen die informatie doorgeven tussen dieren van dezelfde soort.
De kittens vangen ze zowel via het reukslijmvlies als met het vomeronasale orgaan. Maar feromonen zijn niet de enige geur die deze katten kunnen ontcijferen via het Jacobson-orgel.
Zo analyseren ze nieuwe, sterke geuren (zoals bleekmiddel), die van sommige voedingsmiddelen en vooral die van geslachtshormonen. En het is dat deze dieren het vermogen hebben om bijvoorbeeld te detecteren of een vrouwtje krols is door aan haar urine te ruiken.
Sommige mensen stellen zelfs dat het vermogen van sommige katten om ziektes op te sporen eigenlijk voortkomt uit hun uitstekende reukvermogen.Met andere woorden, ze detecteren met behulp van hun reukvermogen en het vomeronasale orgaan de aanwezigheid van bepaalde deeltjes (geuren) die verband houden met de betreffende pathologie. Dit is echter niet experimenteel bevestigd.
Vluchtige en niet-vluchtige stoffen
Over het algemeen kunnen alle soorten stoffen in twee grote groepen worden ingedeeld: vluchtig en niet-vluchtig. De vluchtige stoffen zijn stoffen die gemakkelijk kunnen verdampen en in de lucht zweven. Deze worden gemakkelijk waargenomen door de reukzin van katten, aangezien ze zonder veel problemen hun neus bereiken.
Aan de andere kant worden niet-vluchtige stoffen alleen waargenomen door dicht genoeg bij het object te zijn. Dit komt omdat de moleculen niet gemakkelijk dissociëren en meestal samengeklonterd blijven. Hoewel de reukzin ze niet correct kan waarnemen, detecteert het vomeronasale orgaan ze.
Zo werkt het vomeronasale orgaan van katten
Als je oplet, is het je zeker opgevallen dat je kat af en toe een vreemd gezicht trekt. Plots opent hij zijn mond een beetje en ademt in door het bovenste gedeelte, terwijl hij zijn lippen naar beneden trekt, zijn neus rimpelt en zijn hoofd opheft.
Dit soort grimas staat bekend als de flehmen-reflex. Het is een biologische reactie die ervoor zorgt dat gedurende enkele seconden de normale ademhalingsroute wordt afgesloten, zodat de lucht door de kanalen van het vomeronasale orgaan gaat.
Als de poes vervolgens bepaalde moleculen in de lucht waarneemt, houdt hij deze vast via de receptoren van de tong. Ze gaan dan naar de opening van het orgel van Jacobson wanneer het dier zijn tong tegen het gehemelte drukt. Soms verplaatst hij het zelfs om de geur te helpen verspreiden.
Meer feiten over het orgel van Jacobson
Geuren gevangen door geur en het orgaan van Jacobson reizen door verschillende neurale paden. In het eerste geval zijn ze gericht op cognitieve gebieden van de hersenen. In de tweede gaan ze naar structuren zoals de hypothalamus en de amygdala.
Ze zijn specifiek gericht op gebieden die verband houden met emotionele reacties en die verband houden met seksueel, sociaal, eet- en afweergedrag. Bovendien kunnen de feromonen die door het vomeronasale orgaan worden opgevangen, langzamere fysiologische veranderingen bij de kat veroorzaken die langer aanhouden.
Sommige onderzoeken hebben zelfs aangetoond dat als het vomeronasale orgaan ontstoken raakt door een verwonding of infectie, het gedrag van katten dienovereenkomstig verandert. Dit kan te wijten zijn aan de verkeerde signalen die deze structuur naar de hypothalamus en de amygdala stuurt. Het is echter nog onbekend of er een ander mechanisme betrokken is bij dit fenomeen.
Dus nu weet je dat als je merkt dat je miauwende huisdier een flehmen-reflex heeft, je het daaropvolgende gedrag dat voorheen onverklaarbaar voor je leek, beter kunt begrijpen. Het antwoord zit in het vomeronasale orgaan.