Leven in vrijheid betekent een onvermoeibare strijd om te overleven voor alle soorten die deel uitmaken van een ecosysteem. Daarom hebben sommigen van hen, vooral insecten, ongelooflijke technieken ontwikkeld om roofdieren te ontwijken, zoals het veranderen van de kleur van hun vleugels.
Dit is het geval met sommige vlinders die je hierna zult zien. Tot voor kort was de chromatische variatie van deze dieren een mysterie dat mensen jarenlang niet hadden kunnen ontrafelen. Onlangs zijn er een aantal interessante ontdekkingen gedaan die de plasticiteit van de vleugels van sommige Lepidoptera verklaren.
Kunnen vlinders de kleur van hun vleugels veranderen?
Het eerste om deze vraag te beantwoorden: verrassend genoeg, ja. Het is niet iets dat met het blote oog kan worden waargenomen, dus het is moeilijk voor te stellen dat een eenvoudig wezen als een ongewerveld dier van kleur kan veranderen.
De functie van dit vermogen is, zoals je zou verwachten, om roofdieren te misleiden. De experts die dit fenomeen wilden onderzoeken, concentreerden zich op de soort Heliconius numata, die de kleur van zijn vleugels verandert om andere soorten te imiteren, zoals de monarchvlinder, verworpen door vogels.
Het is bekend dat de soorten vlinders van het geslacht Heliconius in elkaar overvloeien, en daarom zijn ze het object van studie.
Dit vermogen staat bekend als Mülleriaanse mimiek, waarbij verschillende soorten met eigenschappen die roofdieren afstoten, zoals felle kleuren of gif.webp, van uiterlijk veranderen om op elkaar te lijken.
En hoe kunnen ze de kleur van hun vleugels veranderen?
Om te leren hoe deze nabootsing werkt, hebben de onderzoekers het chromosomale gebied dat verantwoordelijk is voor de vleugelpatronen van Heliconius numata gelokaliseerd en gesequenced. Via genetische studies kan een antwoord op deze gebeurtenis gegeven worden.
Tijdens dit onderzoek dat op het JSTOR-portaal is gepubliceerd, konden wetenschappers waarnemen dat het variatiepatroon wordt gecontroleerd door verschillende genen, waarvan de combinatie mimiek bevordert en op zijn beurt combinaties voorkomt die niet-mimetische patronen produceren.
De studie toonde ook aan dat er 3 versies van hetzelfde chromosoom naast elkaar bestaan in het DNA van deze soort, en elke versie controleert de vleugelpatronen op verschillende manieren. Wat betekent dit? Welnu, dankzij het genoom kunnen vlinders worden geboren die totaal verschillend van elkaar lijken, ondanks dat ze dezelfde genetische samenstelling hebben.
Mimicry in veranderde omgevingen
De soort Heliconius numata is niet de enige vlinder die de kleur van zijn vleugels verandert om te overleven. Bovendien is deze techniek niet alleen gebaseerd op interactie met roofdieren, maar ook met de omgeving.
Een duidelijk voorbeeld hiervan was de opkomst van nachtvlinders in de periode van de industriële revolutie in Engeland, in de 19e eeuw. Uit een studie van de Universiteit van Liverpool uit 2011 bleek dat de berkenmot (Biston betularia) de kleur van zijn vleugels veranderde om zich te camoufleren tegen boomstammen die bedekt waren met het roet van de industrie.
Deze studie legde een van de fundamenten voor het bewijs dat menselijke inmenging in het milieu het hele ecosysteem beïnvloedt. Deze vlinders waren, toen ze uiteindelijk op roetvrije berkenbomen landden, duidelijk zichtbaar voor roofdieren, met de daarbij behorende afname van de populatie.
De mens kan op lange termijn ook de fenotypische balans van een soort doen doorslaan.
Conclusies: behoud van vlinders vandaag
Vlinders zijn, net als veel andere insecten, essentieel om het milieu in evenwicht te houden. Hun functie is van vitaal belang als bestuivers en ze dienen als voedsel voor andere soorten. Alleen al deze taken zouden moeten aantonen dat het essentieel is om te strijden voor het behoud ervan.
Vervuiling en klimaatverandering zijn de factoren die de vlinderpopulaties het meest hebben getroffen. Een groot aantal landen is al begonnen met hun instandhoudingsprogramma's voor deze lepidoptera, inclusief het tellen van soorten om erachter te komen welke soorten met uitsterven worden bedreigd.
Milieu- en sociale opvoeding van de nieuwe generaties zijn de sleutel om de felle kleuren van deze lepidoptera onder ons te laten vliegen. Een laatste gedachte is nodig: als vlinders besluiten de kleur van hun vleugels te veranderen, laat dat dan niet vanwege mensen zijn.
