Momenteel hebben veel vogels opvallende en complexe structuren, die een belangrijke rol spelen in sociaal en reproductief gedrag, maar ook in communicatie. De rode keelzak van de pelagische fregatvogel (Fregata minor) of de veren van de pauw (Pavo cristatus) zijn hier duidelijke voorbeelden van.
Deze constructies zijn duur om te produceren, te onderhouden of te gebruiken. Daarnaast kunnen ze het dier het leven enigszins moeilijk maken. Ze dienen dus als een eerlijk teken van de kwaliteit van het individu dat ze draagt en worden veel gebruikt als partnerselectiesystemen in de dierenwereld.
Deze structuren waren echter tot voor kort nauwelijks gevonden bij dinosaurussen. Een recent en controversieel onderzoek heeft Ubirajara jubatus ontdekt, een roofdier dat trots toont. Hier vertellen we je alles over hem.
Kenmerken van Ubirajara jubatus
Ubirajara jubatus is een soort van composognathid, een familie van theropoden waarvan de beroemdste leden Compsognathus en Sinosauropteryx zijn. Als zodanig is het een relatief kleine dinosaurus: hij was slechts 0,5 meter lang en 1,40 meter lang, inclusief staart.
Net als de rest van de composognathiden was deze dinosaurus tweevoetig. Het had lange en krachtige achterpoten, ontworpen om te rennen. De staart was erg lang, langer dan de rest van het lichaam samen.
De voorpoten waren kort, maar niet op het punt van een tyrannosauriër. Deze nu uitgestorven dieren hadden 3 lange vingers die eindigden in klauwen. De nek was ook vrij langwerpig en het hoofd was klein, dun en scherp.
Veren en andere eigenaardige verschijningen
De meest opvallende aspecten van het oude reptiel waren aan de buitenkant.Ubirajara jubatus was volledig bedekt met archaïsche veren, vergelijkbaar met een moderne vogel. Deze structuren, soms protofeathers genoemd, waren filamenteus, meer als haren van een afstand.
Desondanks hebben deze protoveren niets te maken met echte haren, die alleen bij zoogdieren voorkomen. De armen en vingers van het dier waren er ook mee bedekt, maar ze droegen geen ontwikkelde veren. Dit komt voor bij dromaeosauriden, vogels en andere soorten gevleugelde dinosauriërs.
De filamenten waren bijzonder lang achter de basis van de nek en liepen langs de rug van het dier. Deze vormden indrukwekkende manen die dankzij oppervlakkige spieren naar achteren konden worden gevouwen of rechtop konden staan.
Zo'n manen is uniek onder dinosaurussen, maar Ubirajara jubatus heeft een nog vreemdere eigenschap: een paar stevige structuren op elke schouder. De bovenste was ongeveer 15 centimeter lang en 4,5 millimeter breed.De onderste, 14 centimeter lang en 2,5 millimeter breed.
Deze "staven" kwamen voort uit hetzelfde punt op elke schouder. Het is mogelijk dat ze naar believen samentrekken en ontvouwen. Zo zouden ze een belangrijke rol kunnen spelen in de sociale communicatie en reproductie van de composognathid.
Tot nu toe is er geen vergelijkbare structuur gevonden in andere levensvormen. De auteurs van de studie, gepubliceerd in Cretaceous Research in 2020, wijzen op Wallace's paradijsvogel (Semioptera wallacii) als het meest nabije geval.
Ontdekking en controverse achter Ubirajara jubatus
Ubirajara jubatus leefde ongeveer 110-120 miljoen jaar geleden in het huidige Brazilië. Het fossiel is gevonden in het noordoosten van dit land, waarschijnlijk door een arbeider uit de kalksteengroeven in de omgeving. Daarna werd het in 1995 door Europese onderzoekers verworven en naar een collectie in Duitsland getransporteerd.
In deze laatste stap ligt een serieus probleem, dat tot controverse heeft geleid en heeft geleid tot de terugtrekking van het artikel uit het wetenschappelijke tijdschrift dat het heeft gepubliceerd. Volgens de Braziliaanse wet zijn de fossielen van het land openbaar. De verkoop aan andere landen is sinds 1942 illegaal.
Deze wet is in het leven geroepen om de buitensporige export van fossielen naar Europa of Noord-Amerika tegen te gaan, waardoor Braziliaanse paleontologen de kans wordt ontnomen om ze te bestuderen en hun eigen ontdekkingen te doen. Bovendien ontneemt het Brazilië en andere vergelijkbare landen het behoud van hun eigen paleontologisch erfgoed.
Desondanks smokkelt een diepzwarte markt al tientallen jaren fossielen het land uit. Deze relikwieën komen vaak in handen van paleontologen uit landen van de eerste wereld, die hun ontdekkingen publiceren zonder op Braziliaanse professionals te rekenen. Fossielen keren nooit terug naar hun land van herkomst.
Reactie van de auteurs
Het team achter de Ubirajara-ontdekking beweert dat het fossiel verkregen is met officiële toestemming, maar Braziliaanse wetenschappers en instituten trekken dit in twijfel. Voor hen is deze situatie heel gewoon en bekend. Ze vragen om na deze zaak een onderzoek in te stellen en de illegale fossielen terug te geven.
Opgemerkt moet worden dat een van de paleontologen achter de ontdekking, Dave Martill, vocaal tegen de Braziliaanse wetten is. Deze wetten zijn bedoeld om de lange geschiedenis van wetenschappelijk kolonialisme uit de weg te ruimen, maar volgens hem zijn ze te streng en belemmeren ze de wetenschap.
Volgens Martill stelt het kopen van fossielen ze veilig voor wetenschappelijk onderzoek. Deze auteur is betrokken geweest bij andere soortgelijke schandalen, waarbij fossielen van twijfelachtige oorsprong betrokken waren. Bovendien is hij ervan beschuldigd samenwerking met Braziliaanse paleontologen te vermijden.
Ubirajara symboliseert de beste en slechtste wetenschap. Aan de ene kant is het een fascinerende ontdekking die helpt om de evolutionaire geschiedenis van de planeet samen te vatten. Aan de andere kant illustreert het de onethische praktijken die in zijn naam worden gebruikt.
