Je hebt vast wel eens een stamboom gemaakt op school. Op zoek naar hoe we het moesten tekenen, hebben we allemaal wel eens onderzocht waar onze voorouders vandaan kwamen of, bijvoorbeeld, waarom we bruine ogen hebben als onze grootvader ze hemelsblauw had.
Dit alles leidt ons tot de vraag die ons vandaag bezighoudt: wat is fylogenie? Of, anders gezegd, wat gebeurt er als wetenschappers, in plaats van een stamboom te maken, het evolutionaire pad van een soort ontcijferen? Op welke wetenschappelijke discipline moeten we ons concentreren als we het eerste levende wezen willen vinden dat de planeet bevolkte?
In de volgende regels vertellen we wat stambomen, blauwe ogen en erwten van Mendel met elkaar te maken hebben. Lees verder om erachter te komen.
Wat is fylogenie?
Fylogenie is de tak van de evolutionaire biologie die de oorsprong van het leven bestudeert, dat wil zeggen, de verwantschapsrelatie tussen soorten gedurende de evolutie. Het doel is om een fylogenetische boom te bouwen die aangeeft wie de voorouders van een bepaalde soort zijn. Het woord werd eind 19e eeuw bedacht door de Duitse natuuronderzoeker en filosoof Ernst Haeckel.
Zoals we al weten, is evolutie zo'n langzaam proces dat een individu niet lang genoeg leeft om het met eigen ogen te zien. Tot op de dag van vandaag is het algemeen bekend dat vogels afstammelingen zijn van dinosaurussen, maar hoe kwam men tot die conclusie? Er zijn twee manieren om de fylogenie van een soort te bepalen:
- Morfologische fylogenetica: onderzoekt de relaties tussen levende wezens door de overeenkomsten tussen hun morfologie. Het is vooral handig voor het vinden van convergenties tussen gefossiliseerde en huidige soorten.
- Moleculaire fylogenetica: probeert de relaties tussen soorten te bepalen door de studie van DNA, RNA en eiwitten. Wanneer de nucleotide- en aminozuursequentie van twee soorten voldoende vergelijkbaar is, wordt aangenomen dat ze een gemeenschappelijke voorouder hebben.
Fylogenetische bomen maken de classificatie van levende wezens mogelijk.
De menselijke fylogenie
Hoe vaak hebben we niet gehoord dat we van de aap komen? De mens, de eerste die overwoog wat fylogenie is en hoe deze toe te passen, nam natuurlijk zijn eigen soort als een van zijn belangrijkste doelen. Het lijkt er echter op dat, hoe vergelijkbaar we ook zijn met de mensapen, onze oorsprong niet hetzelfde is.
Het antwoord op de vraag over onze oorsprong moet natuurlijk nog ontdekt worden: Wanneer begon de mens mens te worden? Chris Stringer, een van de meest gerenommeerde antropologen van het VK, heeft zijn carrière gewijd aan het beantwoorden van deze vraag.
Stringer is een van de trouwste verdedigers van de theorie dat de menselijke soort zoals we die kennen is ontstaan op het Afrikaanse continent, migreerden van daar naar Europa en Azië en vervingen geleidelijk de mensachtigen die daar leefden, zoals de homo erectus en de homo neanderthalensis.
Om deze hypothese te ondersteunen, werden drie tests in het voordeel gepresenteerd:
- De genetische markers die door paleontologen zijn onderzocht, variëren veel meer bij deze voorouderlijke Afrikaanse soort. Deze genetische variatie neemt af naarmate we verder wegtrekken uit Afrika.
- In fylogenetische bomen is de scheiding tussen Afrikaanse en niet-Afrikaanse soorten mensen de oudst bekende.
- Daarnaast is ook gevonden dat het tijdstip van scheiding van beide soorten samenvalt met de geschatte data voor het begin van dehomo sapiens.
Echter, de oude theorie dat dehomo erectusen de Neanderthalers werden verbannen uit hun land en verloren kracht toen bleek dat er kruisingen waren tussen soorten. Uit de meest recente DNA-onderzoeken blijkt dat we inderdaad kenmerken van deze twee soorten erven.
De levensboom
Hoewel de fylogenie als zodanig bij Haeckel werd geboren,CHarles Darwin was degene die het concept van evolutie introduceerde, met zijn studies over adaptieve veranderingen in de morfologie van verschillende soorten.
Het uiteindelijke doel van fylogenie is daarom om de boom van leven,het fylogenetische pad van alle soorten die op planeet Aarde aanwezig zijn. Daarin zou de wortel de oersoort zijn waar we allemaal vandaan komen, en de laatste takken, de huidige soort.
Wie neemt dan de positie van laatste universele gemeenschappelijke voorouder in? bekend als LUCA-Laatste Universal Gemeenschappelijke voorouder in het Engels-, deze positie wordt ingenomen door cyanobacteriën. Andere theorieën zeggen dat, omdat het een koninkrijk op zich is - het zijn geen dieren of planten - het oudste schepsel de zeespons is, met meer dan 750.000 jaar op aarde.
Dit alles laat ons met een duidelijke vraag: wie wordt de volgende LUCA? Zullen we ooit de wortels van ons bestaan bereiken? We kunnen alleen maar wachten om te leven om erachter te komen.
