Sinds haar bestaan heeft planeet Aarde vijf grote uitstervingen ondergaan. Ze waren allemaal extreem verwoestend en werden veroorzaakt door natuurlijke fenomenen, zoals veranderingen in de atmosfeer en het aardoppervlak veroorzaakt door meteorenregen, de explosie van een ster of bewegingen van tektonische platen. Momenteel vindt de zesde grote uitsterving plaats.
In tegenstelling tot de vorige zijn de oorzaken niet geheel natuurlijk, maar door de mens veroorzaakt. Dit komt door de overmatige consumptie van natuurlijke hulpbronnen en het gebruik van fossiele brandstoffen die de opwarming van de aarde versnellen.
Omvang van de effecten van de zesde grote uitsterving
Een groep Mexicaanse en Amerikaanse onderzoekers, geleid door bioloog Gerardo Ceballos, heeft het tempo van uitsterven van soorten in de afgelopen eeuwen geschat. Ze richtten zich op gewervelde dieren omdat zij de meeste informatie hebben.
In dit onderzoek realiseerden ze zich dat 617 soorten gewervelde dieren uit hun natuurlijke omgeving zijn verdwenen: 338 soorten zijn definitief verdwenen en 279 zijn alleen nog in dierentuinen te vinden. Dit alles gebeurde van 1500 tot heden, dus gedurende vijf eeuwen.
De overgrote meerderheid van het uitsterven van gewervelde dieren vond plaats in de afgelopen eeuw, en ongeveer twee soorten gewervelde dieren verdwijnen jaarlijks. Dit veroorzaakt een onevenwichtigheid in hun natuurlijke omgeving en in het leven van andere levende wezens waarmee ze een leefgebied deelden.
De gebieden met het grootste aantal uitstervingen zijn tropisch en gematigd, en het meest getroffen zijn de gebieden die het dichtst bij stedelijke centra liggen. Ze waarschuwen ook dat de grote zoogdieren van Zuidoost-Azië het grootste risico lopen te verdwijnen. Dit komt omdat dit het gebied is met het hoogste percentage verlies van bewoonbaar grondgebied.
Oorzaken van de zesde grote uitsterving
De oorsprong van de zesde grote uitsterving kan in grote lijnen worden verklaard door menselijke overbevolking. Dit veroorzaakt de geleidelijke verdwijning van andere soorten in de wereld om twee redenen:
- De grote behoefte aan natuurlijke hulpbronnen en dus overexploitatie: ontbossing van grote gebieden, overmatige jacht en visserij, intensieve mijnbouw, etc.
- Een economie die draait om de energie die wordt opgewekt door middel van fossiele brandstoffen. Dit vervuilt de atmosfeer en versnelt de opwarming van de aarde, wat een negatief effect heeft op het ecosysteem van veel dieren.
Hierdoor wordt het leefgebied van een grote verscheidenheid aan dieren aangetast. Soorten die de afgelopen tijd zijn uitgestorven, hebben te maken gehad met een habitatreductie van tot wel 80%.
Bovendien vermindert de illegale mobiliteit van soorten de populaties van sommige dieren, zoals: de illegale vangst van exotische dieren voor hun latere verkoop en de illegale jacht om huiden, botten en ander materiaal te verkopen. Evenzo heeft de introductie van invasieve soorten in evenwichtige ecosystemen een negatieve invloed op de fauna van de wereld.
Evenzo moet worden bedacht dat het verdwijnen van een groot aantal planten- en diersoorten het ecologisch evenwicht verandert, wat een cascade-effect genereert. Het uitsterven van de ene soort heeft gevolgen voor andere soorten, en het effect zal groter of kleiner zijn, afhankelijk van hoe belangrijk de rol van de verdwenen soort binnen het ecosysteem was.
Enkele uitgestorven dieren in de zesde grote uitsterving
Deze massale uitsterving omvat een grote verscheidenheid aan dieren, variërend van de mammoet tot de dodo, via de Tasmaanse tijger en de Galapagos-schildpad.
De zesde grote uitsterving omvat ook het verdwijnen van de megafauna, die plaatsvond aan het einde van de laatste ijstijd, tussen 9.000 en 13.000 jaar geleden. Dit alles is te danken aan het effect van de drastische klimaatverandering van die tijd en de tussenkomst van de mens als belangrijkste roofdier.
Een duidelijk voorbeeld van een soort die door de zesde grote uitsterving met uitsterven wordt bedreigd, is de kogelvis; de sushi-rage heeft de bevolking de afgelopen 40 jaar met 99,9% doen afnemen. Ook de Atlantische blauwvintonijn heeft last van deze mode. Dit allemaal omdat ze worden gevangen als ze heel jong zijn, zonder ze de kans te geven zich voort te planten.
Een ander voorbeeld is het effect dat het verdwijnen van koralen heeft op de mariene diversiteit. Koralen sterven in hoog tempo uit als gevolg van opwarming van de oceaan en verzuring. Koralen in de Middellandse Zee en het Great Barrier Reef in Australië verbleken, dat wil zeggen, sterven af. Koraalriffen zijn de bron van voedsel en leefgebied voor duizenden soorten vissen en weekdieren.
Wat kunnen we doen om deze massale uitsterving te stoppen?
Volgens veel onderzoekers is er nog steeds een kans om de zesde massale uitsterving te stoppen. Dit houdt in dat veel van de huidige menselijke praktijken moeten worden gewijzigd, met als doel de uitstoot van kooldioxide te verminderen en de habitat van de fauna te verkleinen.
Het wordt aanbevolen om de beschermde gebieden uit te breiden en met grotere intensiteit en middelen de soorten te behouden die in gebieden dicht bij bevolkingscentra wonen. Dit omvat het verminderen van het verbruik en vertrouwen op groene technologieën.
