Olifantenspitsmuizen vormen een heel eigenaardige orde van Afrikaanse zoogdieren (Macroscelidea) die al duizenden jaren op het continent leeft. Deze dieren worden ook wel sengis genoemd. Hoewel ze een enkele orde vormen, bestaat dit taxon uit 4 geslachten en 19 levende soorten, waardoor het behoorlijk divers is.
Ondanks hun naam is het verbazingwekkend om de oorsprong te ontdekken van deze soorten die eigenlijk niets met spitsmuizen te maken hebben. Momenteel worden ze ernstig met uitsterven bedreigd, maar ze zijn opgenomen in projecten die pleiten voor hun instandhouding. In de volgende regels ontdek je alle geheimen die deze kleine zoogdieren bewaren.
Fysieke kenmerken van spitsmuizen
Hun opvallende naam wordt aan deze dieren gegeven vanwege de vorm van hun kop en snuit. Ze hebben een zeer lange en dunne neus en zijn mobiel, waarmee ze naar voedsel, roofdieren of hun eigen soort zoeken.
De achterpoten zijn sterk ontwikkeld, vooral in de botgebieden zoals de fibula, tibia en middenvoet. Door de verlenging van deze botstructuren en de positie van zijn heupen kan dit dier door zijn leefgebied bewegen en sprongen maken, zoals die van een konijn.
Uiterlijk is het voor veel mensen normaal dat deze olifantsspitsmuizen hen doen denken aan spitsmuizen, maar in werkelijkheid zijn ze veel groter dan deze. Sengi kan meer dan 30 centimeter lang worden. Sommige soorten olifantspitsmuizen bereiken zelfs gemakkelijk een gewicht van 700 gram, iets wat ondenkbaar is voor typische spitsmuizen.
Afhankelijk van de soort verandert de kleur van de vacht, maar in alle gevallen zijn het bruine dieren, sommige donkerder dan andere. Deze verandering in vacht wordt gegeven omdat elke soort verschillende ecosystemen bewoont, van de woestijn tot de tropische jungle.
Evolutie van olifantspitsmuizen
Voordat je weet hoe deze dieren leven, wat hun dieet of voortplantingsstrategie is, moet je hun oorsprong kennen. Als spitsmuizen geen spitsmuizen zijn, wat zijn ze dan wel?
Gedurende vele jaren classificeerden fylogenetische geleerden deze dieren als insecteneters en op hun beurt verwant aan kleine spitsmuizen. Later, toen dit idee werd verworpen, werden de spitsmuizen opgenomen in de volgorde van lagomorfen, zoals konijnen.
Op dit moment, en dankzij de vooruitgang in genetische sequencing en de studie van genomen, is het bekend dat olifantsspitsmuizen structuren delen in hun DNA die retroposons worden genoemd. Dit zijn een uniek kenmerk van de afrotheres, een superorde van zoogdieren die dieren omvat zoals olifanten, doejongs en zeekoeien.
Deze resultaten laten zien dat spitsmuizen en andere grote Afrikaanse zoogdieren een gemeenschappelijke evolutionaire oorsprong hebben.In feite worden in het gebit van spitsmuizen unieke kenmerken waargenomen van dieren wiens dieet uitsluitend op planten is gebaseerd. Olifantenspitsmuizen eten natuurlijk ook graag insecten.
Hoe leven de sengi?
In tegenstelling tot andere kleine zoogdieren zijn olifantspitsmuizen dagdieren en zijn ze overdag het meest actief. Overdag zoeken deze dieren naar voedsel of, als de tijd rijp is, planten ze zich voort.
Sengi's zijn voornamelijk monogame dieren. Ze vormen meestal een paar voor het leven en delen een gemeenschappelijk territorium, ja, ze worden zelden samen gezien. Hun manier om te weten of hun levenspartner veilig en gezond is, is door de geursporen die ze in het hele gebied achterlaten.
Het zijn zeer territoriale dieren, dus ze laten geen indringers toe om hun land binnen te gaan. Als dit zou gebeuren, zou er een luid en snel gevecht volgen tussen de kanshebbers, totdat de indringer werd uitgezet.
Afspelen
Bij de meeste soorten zijn deze dieren het hele jaar door vruchtbaar en kunnen ze tot 4 nesten krijgen. Sommige individuen die op grotere hoogten leven, lijken echter tijdens de koudere tijden van het jaar een stopzetting van de voortplanting te hebben.
Dracht duurt tussen de 45 en 60 dagen. Bij de geboorte zijn de jongen bedekt met haar en kunnen ze bewegen, maar ze blijven liever ongeveer 3 weken verborgen in het hol. Na deze periode gaan ze eropuit en volgen hun moeder een week lang overal waar ze heen gaat. Ten slotte worden de jongen onafhankelijk, zij het binnen hetzelfde territorium als de ouders.
Bij het bereiken van de volwassen grootte, wat ongeveer 9 weken na de geboorte gebeurt, vertrekken de jongen op zoek naar hun eigen territorium. Op deze manier vermijden ze dat ze in toekomstige geschillen met hun eigen familieleden moeten concurreren.
Bedreigingen van spitsmuizen
Net als veel andere dier- en plantensoorten is de grootste bedreiging voor spitsmuizen de vernietiging, versnippering en aantasting van habitats.
Fragmentatie verhindert vooral dat deze dieren zich vrij door het leefgebied kunnen bewegen en geen toegang hebben tot beschikbare bronnen. Bovendien maakt het het moeilijk om een partner te vinden of nieuwe territoria te vestigen.
Volgens recente rapporten van de Internationale Unie voor het behoud van de natuur (IUCN) is brandstichting de belangrijkste oorzaak van vernietiging van leefgebieden, die in veel gevallen het leven heeft gekost aan meer dan 30% van de sengi-populaties.
Vandaag de dag is de belangrijkste strijd van verenigingen zoals de African Wildlife Foundation het opsporen van versnipperde gebieden en het starten van herbebossing. Op deze manier worden de verschillende populaties sengi geholpen om te herstellen.