Het fokken van olifanten in gevangenschap staat voor grote uitdagingen bij het ontwikkelen van bruikbare richtlijnen voor preventieve geneeskunde. Gezondheidsproblemen zijn een grote zorg voor het voortbestaan van deze dieren op boerderijen, vooral in die landen waar in gevangenschap levende en vrij rondlopende olifanten met elkaar in contact komen.
Stress en multifactoriële ziekte door hantering (of het ontbreken daarvan) komen vaak voor bij elk dier dat in gevangenschap wordt gehouden, om nog maar te zwijgen van het risico van infectieoverdracht in fokprogramma's tussen dierentuinen.
Preventieve geneeskunde bij olifanten
Concept van "preventieve geneeskunde"
Gezondheid wordt door de WHO gedefinieerd als een toestand van fysiek, mentaal en sociaal welzijn. Dit kan perfect worden toegepast op dieren, vooral op kuddedieren, zoals olifanten.
Jaren geleden werd gezondheid alleen gezien vanuit een curatief oogpunt, maar vandaag wordt er gesproken over een preventie- en promotieaanpak, die als essentieel wordt beschouwd. Zeker gezien het gemak, in een geglobaliseerde wereld, van de grensoverschrijdende overdracht van ziekten.
Er is ons altijd verteld dat "voorkomen beter is dan genezen" , toch?
Preventieve geneeskunde is er een die het ontstaan, de progressie en de overdracht van ziekten voorkomt. Dat wil zeggen, degene die tussenbeide komt voordat de infectie optreedt en alle negatieve gevolgen ervan vermijdt.
De preventie van ziekten bij dieren
Adequate voeding en huisvesting, een geschikte sociale omgeving, robuuste ziektebestrijdingsmaatregelen en andere positieve managementpraktijken bevorderen een goede gezondheid. Slechte hygiëne, gebrekkige voeding, gebrek aan lichaamsbeweging en stress maken vatbaar voor ziekte.
De kenmerken van een potentiële ziekteverwekker (virulentie, infectiedosis, enz.) en de toestand van het dier (leeftijd, geslacht, immunologische competentie) zijn bijkomende bepalende factoren.
Zieke olifanten in het wild en in gevangenschap
Wilde dieren in het wild vertonen gewoonlijk geen klinische symptomen totdat de ziekte ver gevorderd is. Deze "maskering" van klinische symptomen dient om hen te beschermen tegen roofdieren.
Maar dat, in gevangenschap, maakt diagnose en behandeling door dierenartsen ingewikkelder. Daarom is het zo belangrijk om zoveel mogelijk te voorkomen dat de ziekte voorkomt bij dieren die onder deze omstandigheden worden gehouden.
Epidemiologische surveillance
Epidemiologische surveillance bij olifanten met vrije uitloop vereist een andere benadering dan de aanpak die wordt gebruikt bij het diagnosticeren van een ziekte bij een enkel dier.
De routinematige verzameling van fundamentele epidemiologische gegevens moet worden gekoppeld aan een lijst van bekende mogelijke ziekten. Ziekten die infectieuze agentia en omgevings-, ecologische, fysiologische en pathologische factoren kunnen omvatten.
Lichaamsconditie kan ook helpen bij het monitoren van niet-besmettelijke ziekten. Bijvoorbeeld honger en ondervoeding. Bij Afrikaanse olifanten kan de diepte van de lumbale depressie en de uitstulping van de bekkenkam worden gebruikt om de lichaamsconditie te beoordelen.
Bijzondere kenmerken om rekening mee te houden bij infectieziekten
Infectieziekten vereisen verdere evaluatie met behulp van microbiologische, pathologische, serologische en parasitologische technieken.Eiwitten die door stress worden gegenereerd, worden momenteel bij veel dierentuindieren onderzocht. Dit kan een handig hulpmiddel zijn om daaruit voortvloeiende gezondheidsrisico's op te sporen.
Hoe moet men reageren op een uitbraak van een ziekte in een kudde olifanten?
In landen als India, waar zoveel belang wordt gehecht aan olifanten, is er een Wildlife Protection Act. Deze wet verplicht huisvee tot vaccinatie binnen een straal van 5 km rond de beschermde gebieden. Dit voorkomt dat infectieziekten zoals miltvuur of mond- en klauwzeer zich verspreiden naar dieren in het wild.
In het geval van een uitbraak van een besmettelijke ziekte kan het nodig zijn toevlucht te nemen tot vaccinatie om te voorkomen dat andere personen besmet raken.
En hoe kan ik preventieve medicijnen toepassen in mijn dierentuin?
Allereerst is het belangrijk om de gezondheidstoestand en de prevalentie van ziekten van de dieren vast te stellen die we in ons centrum gaan introduceren. Om deze reden worden studies voorafgaand aan beweging en de toepassing van epidemiologische surveillance aanbevolen.
Misschien wel de meest effectieve maatregel is quarantaine. Dat wil zeggen, isoleer nieuwe dieren die aankomen in de faciliteiten gedurende een bepaalde periode voor het geval ze enige vorm van verborgen pathologie vertonen.
Het bijhouden van de gezondheidsgegevens van onze dieren helpt ons en degenen die verantwoordelijk zijn voor de dierentuinen waarmee we uitwisselingen doen.
