Habitatfragmentatie is de grote stille bedreiging voor wereldwijde ecosystemen. Gebieden die versnipperen en kleinere ruimtes worden, hebben een enorme impact op de biodiversiteit en het voortbestaan van veel soorten.
Maar wat levert deze verstoring van een leefgebied op? Wat zijn de effecten op wilde soorten? Als je meer wilt weten over het onderwerp, lees dan verder.
Wat is habitatfragmentatie?
Fragmentatie is een proces van het verschijnen van discontinuïteiten in ecosystemen. Hierdoor wordt wat oorspronkelijk een continu oppervlak van de natuur was, getransformeerd in een reeks van elkaar geïsoleerde fragmenten.
Het proces waarmee deze discontinuïteiten worden gevormd, is oud: sinds de mensheid het land begon te bewerken, begonnen deze "stukjes" natuur te verschijnen. Zo werd wat oorspronkelijk een groot bos was, kleine stukjes bomen omgeven door gewassen.
Meer recentelijk heeft de verspreiding van wegen en snelwegen een enorme impact op ecosystemen. Iets dat ogenschijnlijk gemakkelijk over te steken is, zoals een eenvoudige weg, kan voor veel dieren een levensbarrière vormen.
De problemen die daarmee gepaard gaan
Allereerst brengt de versnippering van leefgebieden een duidelijk probleem aan de oppervlakte: het zorgt ervoor dat we natuurlijke ruimtes verliezen waar dieren kunnen overleven en zich voortplanten.
Het verlies van habitats is zonder twijfel een van de belangrijkste redenen voor het verdwijnen van soorten, vóór andere, meer bekende problemen zoals klimaatverandering.
Ten tweede zorgt fragmentatie ervoor dat dieren veel gebieden met ongunstige omgevingsomstandigheden vinden, wat vaak de randen van fragmenten zijn.
In deze gebieden is overleven moeilijker: er zijn minder schuilplaatsen, er is meer zonnestraling, minder mogelijkheden om voedsel te vinden en vele andere atypische factoren van de natuurlijke leefomgeving van het dier.
Hierdoor gaat het uitsterven van dieren sneller: een enkele rand van een enorm natuurgebied is niet hetzelfde als vele randen van kleine stukjes natuur.
Habitatfragmentatie en het effect ervan op soorten
Fragmentatie brengt naast het bovenstaande ernstige problemen met zich mee voor diersoorten. Hier laten we je er een paar zien.
De "verkleining" van fauna
Een daarvan is de verkleining van het foerageer- en foerageergebied. Dieren, hoe groter, hoe meer oppervlakte ze nodig hebben om te overleven. Dit zorgt ervoor dat, als de leefgebieden worden verkleind, de grotere dieren het moeilijker hebben om te overleven.
Op de lange termijn worden dieren met een groter lichaam bedreigd in hun voortbestaan en hebben kleinere wezens de neiging hun plaats in te nemen. Er zijn veel voorbeelden hiervan, een van de meest iconische is het geval van de pandabeer, waarvan de populatie sterk is afgenomen als gevolg van de versnippering van zijn leefgebieden.
Er zijn veel andere voorbeelden van grote dieren die worden bedreigd door de versnippering van hun leefgebied, meestal grote zoogdieren. Sommigen van hen zijn de berggorilla in Afrika of de bruine beer op het Iberisch schiereiland.
Genetische problemen: inteeltdepressie
Habitatfragmentatie leidt tot de scheiding van verschillende populaties dieren in verschillende geïsoleerde plekken. Dit creëert een serieus probleem in de populatiegenetica. Omdat het steeds kleinere fragmenten zijn, planten de populaties van elk gebied zich vaak alleen voort met individuen uit dezelfde patch.
Dit alles veroorzaakt de afwezigheid van genenuitwisseling tussen populaties, door niet tussen hen te reproduceren.Beetje bij beetje stapelen zich een groot aantal schadelijke mutaties op in hun genen. Dit proces staat bekend als inteeltdepressie. Deze gebeurtenis leidt op de lange termijn tot de verslechtering van de genen van het dier en het mogelijk uitsterven ervan.
Wat kunnen we doen om het te vermijden?
De eerste methode om een verbetering te bereiken in de situatie van dieren die worden getroffen door versnippering van leefgebieden ligt voor de hand: probeer geen min of meer intacte natuurgebieden te versnipperen.
Hiervoor is er de figuur van beschermde natuurgebieden, die menselijk handelen in deze gebieden verhinderen. Daarom is milieubescherming essentieel.
De enorme invloed van de mens op het landschap in grote delen van de planeet maakt deze missie echter onmogelijk. In sterk geantropiseerde gebieden, zoals Europa en Noord-Amerika, wordt al tientallen jaren een vrij eenvoudige en effectieve methode gebruikt: ecologische corridors of wildpassages.
Deze oversteekplaatsen voor dieren in het wild zijn bruggen of tunnels die obstakels overwinnen die door mensen zijn geplaatst, zoals een weg of een kanaal. Door deze ingenieuze systemen is het mogelijk om de circulatie van dieren door het territorium te verzekeren, de mix van populaties te bevorderen en levende wezens de habitat te bieden die ze nodig hebben om te overleven.
Concluderend, habitatfragmentatie is een serieus probleem voor onze wereldwijde fauna, maar met de juiste hulpmiddelen, zoals de eerder genoemde ecologische corridors, kunnen we het onder ogen zien of op zijn minst de gevolgen ervan verzachten.