Wetlands behoren tot de meest ecologisch waardevolle ecosystemen op aarde. Ze gaan echter voortdurend achteruit als gevolg van klimaatverandering en de uitbreiding van de industrie voor menselijk gebruik. Helaas gaan er jaarlijks naar schatting 15,3 miljard bomen verloren, wat neerkomt op de huidige achteruitgang van het ecosysteem.
Waarom verdwijnen wetlands? Welke gevolgen heeft dit voor het heden en de toekomst van de samenleving en de biodiversiteit? Wat kunnen we doen om het te voorkomen? We zullen deze vragen en nog veel meer in de volgende regels beantwoorden.
Wetlands: zeer waardevolle ecosystemen
Wetlands zijn die ecosystemen die periodiek of permanent worden overspoeld met ondiep water. Door de lage waterstand kunnen allerlei planten zich er vestigen, die op hun beurt een enorme diversiteit aan dieren herbergen.
Het belang van wetlands ligt in het feit dat ze, ondanks dat ze een relatief zeldzaam ecosysteem zijn, een enorme biodiversiteit herbergen, met name vogels. Hun aanwezigheid zorgt voor onderdak en voedsel voor honderden vissen, vogels, ongewervelde dieren, amfibieën en zoogdieren.
Waar de habitats arm zijn, met name in landbouwgebieden, zijn wetlands een groot stuk heterogeniteit en dienen ze als toevluchtsoord en tussenstop voor miljoenen trekvogels, zoals kraanvogels of ooievaars.
Door de ongebreidelde menselijke ontwikkeling zijn de meeste wetlands op aarde echter bedreigd of verdwenen. Omdat? Hieronder vertellen we je er meer over.
Historische processen die ecosystemen elimineren
Door de geschiedenis heen zijn er talloze historische gebeurtenissen geweest die, volgens de heersende ideeën of de economische behoeften van die tijd, hele ecosystemen hebben veranderd en/of vernietigd.
In de westerse wereld hebben veranderingen in landgebruik geleid tot het verdwijnen van veel wetlands. De miasmatische ziektetheorie, erg populair tot het einde van de 19e eeuw, associeerde infectieziekten met "slechte lucht" afkomstig uit moerassen en wetlands.
Hygiënistische ideeën die wetlands in verband brachten met ziekten en de mechanisering van de landbouw zijn door de geschiedenis heen de belangrijkste krachten geweest die hebben geleid tot het verdwijnen van wetlands.
Deze ideeën ontstonden samen met de verspreiding van mechanisatie van de landbouw, wat leidde tot het opdrogen van miljoenen wetlands voor landbouw over de hele wereld.
Het verdwijnen van wetlands in cijfers
De verliezen aan wetlands over de hele wereld laten werkelijk dramatische cijfers zien. Sommige onderzoeken hebben geschat dat 87% van de wetlands op aarde sinds de 19e eeuw zijn verdwenen.
Als we bijvoorbeeld alleen rekening houden met het middenwesten van de VS, hebben bepaalde studies geschat dat tussen 1850 en 1930 minimaal 125 miljoen acres wetlands werden drooggelegd voor landbouw.
In Spanje kennen we uit historische documenten het enorme belang van honderdduizenden wetlands die het grondgebied van het Iberisch schiereiland bevolkten. Sommige enorme lagunes, zoals de Antela in Ourense of de Nava in Palencia, bezweken voor de landbouwontwikkelingsplannen van de 20e eeuw.
De landbouwontwikkelingsplannen van voorbije tijdperken maakten bepaalde gebieden overbodig die als oninteressant werden beschouwd en veroorzaakten de massale verdwijning van talrijke wetlands. De dingen veranderden echter snel, zoals we in de volgende sectie zullen zien.
Het ecologisch herstel van deze gebieden
Ondanks de wens om de aarde te veroveren door regeringen en economische belangen, begonnen natuurbeschermingsbewegingen al snel te vechten voor het behoud van wetlands. Dit is bereikt door de waarde en het belang ervan voor honderden soorten aantoonbaar aan te tonen.
Zo werd in de jaren 70 de Ramsar-conventie opgericht, die het behoud van miljoenen hectaren wetlands van internationaal belang voorstelde. Momenteel wordt meer dan 2 miljoen vierkante kilometer wetlands beschermd door deze overeenkomst.
Herstel van Laguna de la Nava, een paradijs voor vogels
Ook hebben we duizenden voorbeelden van gerestaureerde natte ruimtes. Een van de meest emblematische is in Spanje, met name in Laguna de la Nava, in Palencia. Vóór de 20e eeuw was deze lagune een van de belangrijkste wetlands op het schiereiland, aangezien het in het natte seizoen bijna 5.000 hectare besloeg.
In de 19e eeuw werd de lagune beschreven als een ongeëvenaard leefgebied voor vogels, zoals blijkt uit meerdere getuigenissen:
«Het dient als toevluchtsoord, en vooral in de winter, voor een oneindig aantal soorten watervogels van verschillende vormen, waaronder drie soorten ganzen, evenzovele eenden, zarcetas, uilen, watergierzwaluwen, Wulpen en andere extreem kleurrijke en onbekende vogels in de rest van het land”.
Pascual Madoz, statistisch woordenboek (1859)
Nogmaals maakten de ontwikkelingsplannen van de 20e eeuw een einde aan de biodiversiteit en werd de lagune in 1968 drooggelegd voor landbouw. Vanaf 1990 begon de Junta de Castilla y León echter met de gedeeltelijke restauratie van de lagune, een van de beste voorbeelden van herstel van oude wetlands in Spanje.
Sinds 1990 is meer dan 15% van het oorspronkelijke oppervlak hersteld.
Deze lagune is een plaats van mondiaal belang voor de grauwe gans (Anser anser), met ongeveer 12.000 geregistreerde exemplaren tijdens het winterseizoen. Andere belangrijke steppevogels vinden hier hun toevlucht, zoals de Grote Trap (Otis tarda) of de Witkopeend (Oxyura leucocephala).
Met voldoende financiële middelen en politieke wil kunnen de door de mens verloren wetlands worden hersteld.
Zorgen voor wetlands is zorgen voor biodiversiteit
Concluderend kunnen we zeggen dat wetlands zeer belangrijke ecosystemen zijn voor veel dieren, met name vogels. Als we helpen bij het behoud ervan, bevorderen we de duurzaamheid op lange termijn van duizenden soorten die wetlands als hun thuis hebben. Zorgen voor wetlands is daarom zorgen voor biodiversiteit.
