In 2018 ging het nieuws de wereld rond: een bultrugwalvis redde het leven van een duiker door haar te beschermen tegen een haai. Zeelieden vertelden altijd verhalen over zorgzame walvissen en dolfijnen, maar zou dit het eerste levende bewijs kunnen zijn dat we van dit gedrag hebben?
Nan Hauser was een 63-jarige bioloog die al 28 jaar tussen walvissen dook. In januari van dat jaar deed hij een routineduik toen een bultrug, een dier dat hij goed kent, zich vreemd begon te gedragen.
De duiker en de video die ze wist op te nemen getuigden dat het dier haar niet toestond te duiken. Toen ze naar de bodem probeerde te duiken, duwde het dier haar kop naar de oppervlakte.
Meer dan 10 minuten lang probeerde Hauser het gedrag van de walvisachtigen te begrijpen. Ze verzekerde dat ze nog nooit zo lang zo dicht bij een van deze dieren was geweest en dat ze na een tijdje van drukte al gekneusd was.
De walvis was erg geïnteresseerd om de bioloog dicht bij haar te houden: hoewel het voor haar een gebaar van bescherming of vriendelijkheid was, is het gevaarlijk voor een veel kleiner lichaam zoals de mens. Met een slecht gebaar of een klap kan zo'n groot dier botten breken of de organen van de duiker beschadigen.
Hauser besloot daarom terug te keren naar de boot waar zijn duikmaatjes op hem wachtten. Toen hij wat verder van de walvisachtigen verwijderd was, realiseerde hij zich dat er nog een ander dier naast hen zwom: een tijgerhaai van meer dan 4 meter lang.
Toen begrepen de mensen wat er aan de hand was: de bultrugwalvis had de duiker al die tijd beschermd.Ze, bezorgd over de bewegingen van de walvis, had de haai niet gezien. Zijn ervaring, gerelateerd aan de eerste krant die het nieuws oppikte:
“Ik probeerde weg te komen van de walvis uit angst dat hij me te hard zou rammen, of me met zijn vinnen of staart zou raken, en mijn botten zou breken of mijn organen zou beschadigen. Als ik me onder een borstvin had gehouden was ik verdronken () Ik wilde niet in paniek raken, want ik wist dat de walvis nerveus zou worden als ik bang was. Ik bleef zo goed mogelijk kalm, maar ik wist dat het waarschijnlijk een dodelijke ontmoeting zou worden.'
https://www.youtube.com/watch?v=9YZYQT8bvS8
Dankzij al haar ervaring met duiken met zulke grote dieren, wist Nan Hauser kalm te blijven en geen nerveuze reactie bij de walvis uit te lokken. Pas toen kon ze naar de boot waar andere duikers op haar zaten te wachten en haar konden ophalen.
Tot hun verbazing konden ze, nadat ze op de boot waren gestapt, even zien hoe de walvis boven water kwam om er zeker van te zijn dat de mens veilig was.Ze maakte van de gelegenheid gebruik om adem te halen en terwijl de mens haar bedankte voor het redden van haar, dook ze onder en liep weg.
Altruïsme bij walvissen en andere walvisachtigen
Matrozen vertellen al eeuwenlang verhalen waarin dolfijnen en walvissen tussenbeide komen en hun leven redden. Er zijn legendes die vertellen hoe dolfijnen drijvende zeelieden naar het vasteland vergezelden, maar er is nooit een echt geval gedocumenteerd.
Biologen die walvisachtigen bestuderen, zijn zich ervan bewust dat altruïsme bestaat in deze familie van zoogdieren. Er zijn al jaren gevallen waargenomen van walvissen die zeehonden beschermen tegen vleesetende roofdieren, maar dit was nog nooit gebeurd met een mens.
Bioloog Nan Hauser plaatste de video van haar ontmoeting met de bultrugwalvis in de hoop dat dit zou helpen bij verder onderzoek naar de intelligentie en het gedrag van dit dier. Dierenpsychologie is bij ons nog erg onbekend.
De legendes en verhalen van zeelieden die hun leven te danken hadden aan een dolfijn die hen naar het vasteland had vergezeld, of een walvis die hen had beschermd tegen een roofdier, waren immers geen overdrijvingen of sprookjes. We hebben nog veel te ontdekken over de intelligentie en het gedrag van dieren.