De diepten van de oceaan, waar geen licht is, verbergen talloze geheimen. In deze praktisch onontgonnen wereld en bijna vreemd voor menselijke invloed, heeft de fauna ongelooflijke vormen ontwikkeld, zo vreemd aan onze waarneming dat ze moeilijk te begrijpen zijn met het blote oog. De pelikaanvis is daar een duidelijk voorbeeld van.
Onder deze verzameling monsterlijke wezens, de pelikaanvis (Eurypharynx pelelecanoides) is bijzonder onwaarschijnlijk. Het schijnt overvloedig en goed verdeeld te zijn, hoewel het door mensen zelden in zijn natuurlijke omgeving wordt aangetroffen. Daarom is de biologie ervan nog steeds erg onbekend.
Toch heeft deze soort enig contact met mensen, aangezien sinds de jaren zeventig honderden exemplaren in vissersnetten zijn gevallen, vooral in de Atlantische Oceaan. Als je meer wilt weten over deze buitenaards uitziende vis, zijn leefgebied, kenmerken en staat van instandhouding, nodigen we je uit om dit artikel verder te lezen.
Pelikaanvissen leefgebied
De pelikaanvis (Eurypharynx pelelecanoides) heeft een zeer uitgebreide distributie. Het komt voor in gematigde en tropische oceanen over de hele wereld en beslaat een breed scala van diepten. Het kan worden gevonden van 500 tot 7625 meter diep, hoewel het vaker voorkomt tussen 1200 en 1400 meter.
Dit komt overeen met de bathyale of bathypelagische zone. Zonlicht bereikt dit gebied niet, dus de duisternis is bijna volledig. Dit voorkomt dat typische oppervlakte-organismen fotosynthese uitvoeren, waardoor er in dit deel van de waterkolom nauwelijks primaire producenten zijn. Bovendien is de druk erg hoog en zijn de temperaturen laag.
Dit alles stelt enorme evolutionaire eisen aan diepzeelevensvormen, die sterk zijn geconditioneerd en getransformeerd totdat ze hun huidige representatieve uiterlijk hebben bereikt. De pelikaanvis is een duidelijk voorbeeld van aanpassingen aan een onherbergzame omgeving, zoals we hieronder zullen zien.
Fysieke eigenschappen
Deze soort behoort tot de orde Anguilliformes. Daarom kan worden gezegd dat het een palingtype is, die intuïtief is dankzij enkele van zijn fysieke kwaliteiten. Aanpassingen aan het bathypelagische leven hebben het echter vervreemd van de meer typische paling.
Deze vissen worden bijna nooit levend waargenomen, omdat het voor mensen erg moeilijk is om hun ecosystemen te verkennen. Hoewel ze soms door visnetten naar de oppervlakte worden gesleept, zijn hun lichamen kwetsbaar en verslechteren ze door de verandering in druk tijdens het opstijgen. Daarom zijn de vissen erg gestoord.
Pelikaanvissen blijken tussen de 50 centimeter en 1 meter groot te zijn. Zijn lichaam is eenvoudig, zijdelings afgeplat en volledig zwart. Ze hebben een lange, fijne, zweepvormige staart, dat versmalt als het zich van het lichaam verwijdert. Hun vinnen zijn afwezig of sterk verminderd.
Het meest opvallende aspect is de enorme kop van dit dier, die het grootste deel van de lichaamslengte in beslag neemt. Dit hoofdgebied draagt een onevenredige mond, met gigantische vooruitstekende kaken die zich naar achteren uitstrekken. Deze structuren dragen een zeer rekbaar membraan.
De kaken kunnen aan de zijkanten van het lichaam worden teruggetrokken, wat een meer conventioneel paling-uiterlijk geeft, maar kan zich ook loodrecht uitstrekken op elke zijde van het lichaamsvlak.
Op bepaalde momenten, pelikaanvissen zwellen hun membraan erg op, die bijna het hele lichaam in beslag neemt. Hierdoor zien ze eruit als een ballon of een erg opgeblazen kikkervisje, met de dunne afgeplatte staart die van achteren uitsteekt.
Ten slotte moet worden opgemerkt dat de ogen van deze paling klein zijn en zich op de punt van de kop, voor de kaak, bevinden. Over het algemeen lijkt het uiterlijk van het dier buitenaards en kan het als grotesk worden gedefinieerd.
Gedrag en ecologie van de pelikaanvis
Nogmaals, er is heel weinig bekend over de manier van leven van dit dier. Hun dieet is afgeleid door middel van studies van hun maaginhoud. Dit is niet erg selectief en omvat schaaldieren, koppotigen, algen, vissen en andere verschillende ongewervelde zeedieren. Met zijn enorme mond en flexibele lichaam kan hij grote prooien consumeren.
Tot een paar jaar geleden was nog nooit gezien hoe dit dier zich voedde. Onderzoekers slaagden er echter in om vast te leggen E. pelecanoides jagen in 2022-2023, een mijlpaal voor 's werelds mariene biologen die gespecialiseerd zijn in vreemde wezens.
Deze video's laten zien dat de pelikaanvis actief op zijn prooi jaagt en achtervolgt. De grote opblaasbare mond vergroot de kans om zijn slachtoffers te vangen. Hoewel het observeren van gedrag uit de eerste hand fascinerend is, is dit in tegenspraak met eerdere hypothesen, die meer passieve strategieën suggereerden.
Wat de voortplanting betreft, zijn deze vissen ovipaar. Bovendien wordt aangenomen dat ze semelparos zijn. Dit betekent dat ze zich maar één keer in hun leven voortplanten, waarna ze sterven en plaats maken voor de volgende generatie. De jongen zijn erg klein en halfdoorzichtig, ze dragen hele kleine organen en hebben geen rode bloedcellen. Deze prejuveniele fase staat bekend als: leptocephalus.
Terwijl ze groeien, ondergaan de mannetjes zeer opmerkelijke morfologische veranderingen. Daarentegen variëren vrouwtjes niet zo extreem tijdens hun ontwikkeling.
Staat van instandhouding
Vroeger dacht men dat pelikaanvissen zeldzaam waren, maar de huidige kennis lijkt anders te doen vermoeden. Deze soort is naar schatting talrijk en vormt een dominant onderdeel van diepzeevisgemeenschappen.
Bovendien zijn er op dit moment geen significante bedreigingen voor dit dier geconstateerd. Dit kan te wijten zijn aan de afgelegen ecosystemen die het bewoont, die beter beschermd zijn tegen menselijk handelen dan vele andere. Toch is de pelikaan in delen van zijn verspreidingsgebied een frequent slachtoffer van diepzeevissen.
Gelukkig houden de uitgebreide verspreiding en het grote aantal individuen de populaties voorlopig veilig. Dienovereenkomstig is de soort geclassificeerd als "Minste Zorg (LC)" door de Internationale Unie voor het behoud van de natuur (IUCN).
Deze eigenaardige vis is gewoon een voorbeeld van de eigenaardigheden die de diepten van onze oceanen herbergen. Hoewel deze wezens schokkend en zelfs weerzinwekkend kunnen zijn, zijn ze onze studie, bewondering en vooral bescherming waard.