In de populaire cultuur zijn er talloze verhalen over dolfijnen die schipbreukelingen redden, vissen en naar de kust gaan op zoek naar menselijk gezelschap. Dit alles roept een logische vraag op: zijn we echt iets voor hen? Betekent het feit dat deze dieren iemand die aan het verdrinken is uit het water halen dat dolfijnen empathie voelen?
Empathie is een complex mentaal proces dat een hoge cognitieve ontwikkeling vereist -evolutie gesproken- en van een sociale geest. Ondanks dat dolfijnen aan deze eisen voldoen, hebben ze de reputatie niet zo vriendelijk te zijn als dierentuinen ons doen geloven. Als je geïnteresseerd bent in het ontrafelen van deze vraag, lees dan verder.
Empathie en theory of mind
We kunnen empathie definiëren als: het cognitieve vermogen van een individu om de gevoelens van de ander te begrijpen en eraan deel te nemen. Heb je ooit een geeuw gekregen? Misschien heeft een vriend je gezegd "niet huilen, dan huil ik". Dat is allemaal empathie: voelen wat de ander voelt.
Empathie ontstaat als een adaptief proces in sociale soorten, omdat het een van de meest geavanceerde mechanismen is voor het naast elkaar bestaan van individuen. Zonder dit is groepscohesie onmogelijk te bereiken. Daarnaast omvatten de vereisten voor empathie ook zelfbewustzijn en dat het generaliseerbaar is naar de andere leden van de vereniging.
Deze projectie van zelfbewustzijn is wat bekend staat als de theory of mind. Een goed voorbeeld zou zijn om een specifiek lied te spelen voor een vriend die het moeilijk heeft omdat we ons herinneren dat het ons heeft geholpen om ons op te vrolijken: we gaan ervan uit dat in zijn geest hetzelfde proces zal plaatsvinden als in de onze.
Dolfijnen en de theory of mind
Dolfijnen hebben meer dan aangetoond dat ze zichzelf in de spiegel kunnen herkennen, een complex sociaal systeem en zeer geavanceerde communicatie hebben. Maar hoe zit het met de theory of mind? Kennen dolfijnen hun mentale toestanden toe aan anderen?
Het antwoord is ja. In 2010 toonden Uwano en zijn groep onderzoekers dit aan in een experiment waarin dolfijnen, getraind om een reeks commando's te volgen door middel van gebaren, meer geneigd waren te reageren op de richting van de blik van de keeper dan op het gebaar zelf.
Namelijk, dolfijnen besteedden meer aandacht aan wat ze dachten dat hun verzorger wilde dan aan het commando zelf. Kan men, gezien dit alles, zeggen dat dolfijnen empathie voelen? Het antwoord is ja. Hier is hoe dit feit werd bewezen.
Dolfijnen voelen empathie en handelen daarnaar
Empathie is een proces dat al is aangetoond bij de meest uiteenlopende niet-menselijke soorten, van kleine muizen tot olifanten, maar er is geen andere keuze dan het te bestuderen door middel van indirecte observaties, dat wil zeggen op basis van de gevolgen ervan. Hoe toon je empathie? Het antwoord is heel eenvoudig: door middel van helpend gedrag.
Voordat er experimenten werden uitgevoerd, waren er al verschillende vermoedens dat dolfijnen empathisch zijn. We laten u hier redelijk duidelijk bewijs van zien:
- Duiken in gebieden waar dolfijnen zijn, is relatief gevaarlijk, maar niet omdat ze je kunnen aanvallen: dolfijnen weten dat mensen onder water niet ademen en proberen duikers te redden door te denken dat ze verdrinken. De plotselinge drukverandering die te snel naar de oppervlakte komt, kan schade aan het lichaam veroorzaken.
- Dolfijnen verdedigen andere soorten tegen haaien: Deze grote vissen zijn de natuurlijke vijand van dolfijnen en er zijn verschillende verhalen die vertellen hoe ze zwemmers verdedigen tegen aanvallen van haaien of fungeren als aas om ze weg te houden van groepen walvissen.
- Dolfijnen helpen hun medemensen: Wanneer een dolfijn in de groep te zwak of gewond is, zwemmen de andere leden van de groep om hem heen om hem te beschermen en hem te helpen naar de oppervlakte te komen zodat hij kan ademen.
Aan de andere kant zijn in gecontroleerde omgevingen en experimentele omstandigheden de volgende mijlpalen ontdekt met betrekking tot empathie bij deze dieren:
- De enorme complexiteit van het sociale systeem is de voedingsbodem voor empathie: het grote brein van dolfijnen en hun lange jeugd scheppen perfecte omstandigheden om een gevoel van groepscohesie te ontwikkelen en dienovereenkomstig te handelen.
- De moeder-kindrelatie is de sleutel tot de ontwikkeling van empathie bij dolfijnen:de moeders leren de pups hoe ze zich in de groep moeten gedragen door hun gedrag, maar ook met hun eigen woorden, aangezien ze zich identificeren met fluitjes en over elkaar praten.
- Uw vermogen om gedrag na te bootsen maakt deel uit van het ontwikkelen van empathie: In vergelijkende psychologiestudies werd waargenomen dat de babydolfijn empathie ontwikkelde voor de andere leden van de groep door het gedrag van de moeder te imiteren.
We zullen tot slot de beroemde antropoloog en ecoloog Loren Eyseley citeren. Hij sprak over 'het beëindigen van de lange eenzaamheid', waarbij de menselijke soort na duizenden jaren het gevoel van isolatie kwijtraakt dat gepaard gaat met het geloof dat wij de enige intelligente wezens zijn die er bestaan. En jij denkt?