In de systematische biologie wordt het concept van apomorfie continu gebruikt. Dit komt door het belang ervan bij het ontrafelen van de evolutionaire relaties tussen levende wezens.
Maar wat is een apomorfie precies? Wat is jouw rol bij het indelen van levende wezens in verschillende groepen? We raden je aan om verder te lezen als je meer wilt weten over dit fascinerende onderwerp.
Apomorfie: een toestand afgeleid van een karakter
Het wordt gedefinieerd als apomorfie (van het Griekse "aparte vorm") naar een eigenschap die een evolutionaire noviteit is. Dat wil zeggen, in een dierentaxon zou een apomorfie een karakter zijn dat verschilt van dat van een ander nabijgelegen taxon, en dat maakt ze daarom volledig van elkaar onderscheiden.
Daarom dienen apomorfieën als evolutionaire markers en ze zijn een uitstekende manier om levende wezens te classificeren. Het tegenovergestelde zou de plesiomorfie zijn, dat wil zeggen, een voorouderlijk of evolutionair voorafgaand karakter aan de apomorfie.
Evolutionaire biologen gebruiken de woorden apomorfie en plesiomorfie om de termen geavanceerd en primitief te vermijden. In de evolutie heeft het geen zin om te spreken van meer basale of meer verfijnde karakters, aangezien er in de natuur geen schaal van perfectie bestaat.
Soorten apomorfieën
Apomorfieën zijn voornamelijk een evolutionaire marker waarmee we levende wezens in taxa kunnen groeperen. Om dit te doen, is het noodzakelijk om onderscheid te maken tussen: de twee termen die ervan zijn afgeleid: synapomorfie en autoapomorfie.
Wanneer er een evolutionaire nieuwigheid is die wordt gedeeld door twee of meer taxa, spreken we van synapomorfie. Deze term is gelijk aan gedeelde afgeleide tekens, omdat het eigenschappen zijn die door verschillende groepen dieren worden gedeeld.
Een voorbeeld van synapomorfie is de wervelkolom, een evolutionaire noviteit die alle gewervelde taxa (reptielen, vogels, zoogdieren … enz.) onderscheidt van ongewervelde dieren.
Ten tweede, er zijn evolutionaire nieuwigheden die uniek zijn voor een groep dieren. In dit geval spreken we van autoapomorfieën, omdat het een nieuwe eigenschap is die alleen in die groep voorkomt.
Bij mensen zou het vermogen om te spreken bijvoorbeeld een zelf-apomorfie zijn, aangezien wij de enige soort zijn met dit vermogen. Hoe complex dit terminologische conglomeraat ook is, het is van onschatbare waarde op het gebied van classificatie van levende wezens.
Apomorfieën en cladistieken
Cladistiek (van het Grieks klados, "Branch") is een rigoureuze analysemethode die de gedeelde afgeleide eigenschappen (dwz synapomorfieën) van levende wezens gebruikt om ze te classificeren.
Met andere woorden, cladistiek analyseert de eigenschappen die een reeks levende wezens onderscheiden van anderen. Voor deze tak van wetenschap is de juiste identificatie van apomorfieën essentieel.
Het doel van cladistiek is het maken van cladogrammen of fylogenetische bomen. Een cladogram is gewoon een boomdiagram waarin evolutionaire takken gerelateerd zijn. Daarom zouden synapomorfieën het knooppunt zijn waar twee takken zouden scheiden op basis van een afgeleid teken.
Apomorfieën en parafyletische clades
Het is belangrijk op te merken dat mensen soms dieren groeperen op basis van een eigenschap die ze gemeen hebben, maar die een andere oorsprong heeft of op onafhankelijke manieren is ontstaan. Dit is het geval bij de parafyletische clades.
Die taxa waar dieren zijn gegroepeerd volgens klassieke systematiek vanwege een aantal gemeenschappelijke kenmerken, maar ze zijn niet echt verwant.
Als voorbeeld hiervan hebben we de vis. Vissen worden klassiek gedefinieerd als elke gewervelde die geen tetrapod is (die vier ledematen heeft).
Ondanks dat ze veel gemeenschappelijke eigenschappen hebben (schubben, waterleven en vele andere aanpassingen), hebben de genetica aangetoond dat: vissen hebben geen enkele evolutionaire oorsprong, en daarom zijn ze een parafyletische clade.
Het belang van een strenge classificatie
Soms is het handig voor mensen om levende wezens te classificeren op basis van bepaalde gemeenschappelijke kenmerken. Dat is de reden waarom we over de hele wereld categorieën hebben die echter een verschillende evolutionaire oorsprong hebben: vissen, vogels, dinosaurussen … enz.
Dit mag ons echter niet doen vergeten dat, wil een groepering geldig en universeel aanvaard zijn, haar leden een gemeenschappelijke evolutionaire oorsprong moeten hebben. Daarom is het essentieel de juiste identificatie van apomorfieën voor de classificatie van dieren.
Concluderend, apomorfieën zijn unieke evolutionaire eigenschappen van elk diertaxon, die erg belangrijk zijn om een natuurlijke en betrouwbare classificatie van levende wezens vast te stellen.