Communicatie is niet exclusief voor de menselijke soort, omdat dieren zich uiten met behulp van verschillende soorten signalen, hetzij chemisch, akoestisch, olfactorisch of visueel.
Deze tekens geven zeer uiteenlopende informatie over het individu aan: hun status, seksuele toestand en territorium voor andere levende wezens van hun soort of van verschillende soorten.
Bij primaten, communicatie is complexer en ze zijn in staat om een hele taal te leren waarmee ze met ons kunnen communiceren. In de natuur communiceren chimpansees, gorilla's en andere primaten binnen hun sociale groep, waardoor ze verschillende soorten relaties aangaan. Er zijn ook uitzonderlijke gevallen, zoals de studievakken van de menselijke taal.
Primaten kunnen gebarentaal leren
Een veelvoorkomend experiment met primaten is het leren van gebarentaal, en Washoe was de pionier van de chimpansee in dit soort onderzoek. Onderzoekers Allen en Beatriz Gardner wisten hem in 1966 ongeveer 150 verschillende tekens te leren.
Washoe gebruikte de tekens die ze leerde om met haar voogden te communiceren en hij integreerde en combineerde ze in zijn dagelijks leven om te allen tijde uit te drukken wat hij wilde. Dit betekent dat hij taal in elke context kon begrijpen en gebruiken om emoties over te brengen, iets te vragen of iets te beschrijven, altijd met behulp van korte "zinnen".
De chimpansee kon om knuffels, eten of aandacht vragen en ging meer abstracte concepten begrijpen zoals 'verdrietig zijn' of 'om vergeving vragen'.
De sleutel was om te profiteren van de natuurlijke beweging van de handen van de primaat om een taal te leren, aangezien eerdere communicatie-experimenten bij primaten het gebruik van gesproken taal had niet zulke goede resultaten opgeleverd.
Hoewel Washoe de eerste was die honderden woorden leerde met gebarentaal, staat het wereldrecord momenteel op naam van Koko, een vrouwelijke gorilla getraind door Dr. Patterson, die er in haar bijna 50-jarige leven in slaagde meer dan 1000 woorden te reproduceren en te begrijpen ongeveer 2.000 in het Engels.
Het meest eigenaardige van alles is dat Koko werd beroemd vanwege het chatten op internet. Op de website van Koko stonden allerlei vragen die voor de gorilla werden vertaald in gebarentaal. Een voorbeeld van communicatie tussen verschillende soorten.
Communicatie in de natuur
Wilde chimpansees communiceren in het wild ook met gebarenIn feite gebruiken ze ze meer dan vocalisaties en lijken ze bepaalde patronen te hebben om dezelfde situatie uit te drukken. Primatologen hebben meer dan vijftig verschillende gebaren met hun betekenis samengebracht in een soort 'wild woordenboek'.
Een zeer herhaald signaal onder moeders aan hun jongen is om de voetzool te laten zien, met dit gebaar bedoelen ze "klim op mij". Na dit gebaar springt de baby op de rug van zijn moeder en marcheren ze samen. Een ander veel voorkomend gebaar, ook bij bonobo's, is om de arm met de handpalm naar voren te strekken om iets te vragen of om hulp te vragen.
Net als deze tekens zijn er andere geïnterpreteerd die binnen een bepaalde context altijd dezelfde betekenis lijken te hebben.
Dit toont aan dat mensen oorspronkelijk niet veel anders communiceerden dan mensapen. Als we aandacht besteden aan communicatie bij primaten, kunnen we een globaal beeld krijgen van hoe de taal van de eerste mensachtigen was. De gebarenuitdrukking was de vorige stap naar het mondelinge woord.
Mondelinge communicatie bij primaten
Mondelinge taal heeft het voordeel dat: kan worden opgepikt door een ontvanger zonder oogcontact; geluiden kunnen bij ongunstige weersomstandigheden zoals regen over lange afstanden worden overgedragen en kunnen grote aantallen individuen bereiken.
Deze kenmerken maken het mogelijk om berichten te communiceren die net zo belangrijk zijn als de aanwezigheid van een roofdier, de locatie van de groep of van de jongen, de status of de beschikbaarheid van vruchtbare vrouwtjes.
Primaten voeren goed gedifferentieerde vocalisaties uit in de natuur met een specifieke toon, ritme, duur en frequentie, zodat elke vocalisatie heeft een bijbehorende betekenis, ze gedragen zich als woorden.
Deze taal is echter niet alleen bij primaten gevonden. Vogels gebruiken ook gedifferentieerde vocalisaties om te communiceren, omdat hun liedjes specifieke patronen hebben die typerend zijn voor de plaats waar ze zijn.
Uiteraard is deze dierentaal niet te vergelijken met de complexiteit van de menselijke taal. Primaten kunnen concepten of acties overbrengen door middel van hun gebaren en vocalisaties, maar ze kunnen bijvoorbeeld geen herinnering uit het verleden oproepen of doorgeven.
Dit betekent dat communicatie met dieren is conceptueel. Ze kunnen verwijzen naar objecten, maar de menselijke taal gaat veel verder en is in staat om kenmerken, herinneringen en emoties toe te kennen aan datzelfde object.
Primaten en andere dieren kunnen met elkaar communiceren en hun overleving in het wild kan hiervan afhangen. Dit feit brengt hen dichter bij ons en helpt ons te begrijpen hoe menselijke taal ontstond en evolueerde.
