Heb je je ooit afgevraagd hoe walvissen of dolfijnen slapen? Hoe komen ze aan de oppervlakte om te ademen als ze slapen? En hoe zit het met vogels die een lange vlucht hebben gemaakt? Geloof het of niet er zijn dieren die kunnen slapen met de helft van hun hersenen wakker.
Hieronder zullen we u meer vertellen over dit merkwaardige fenomeen en de meest opvallende gevallen die u in het dierenrijk kunt vinden.
Slapen en waken
Levende wezens passen ons gedrag en onze fysiologie aan de omgeving aan door middel van biologische ritmes, dat wil zeggen, we leven op basis van biologische parameters, in een regelmatig tijdsinterval. Dit interval kan uren, dagen, maanden zijn … De ritmes die zich rond een dag herhalen, worden "circadiane ritmes" genoemd.
Slaap en kijk werken als een circadiaans ritme. Wakker worden is de periode dat we wakker blijven, met zintuiglijke en motorische activiteit; tijdens de slaap "koppelen dieren de zintuigen los van de omgeving" en we verminderen motorische vaardigheden.
Deze verandering in hersenactiviteit kan worden vastgelegd op een EEG en wordt herkend aan het verschijnen van de golven die het produceert.
- Diepe slaap bestaat uit langzame trillingen van grote amplitude.
- Aan de andere kant zijn de oscillaties tijdens het wakker zijn snel en van lage amplitude.
Dankzij dit register kunnen slaaponderzoeken worden uitgevoerd. Het patroon dat de hersenen tijdens de slaap maken, geeft veel informatie over het functioneren ervan bij soorten waarin: constant wakker blijven is de sleutel tot je overleving.
Welke dieren kunnen slapen met een half brein wakker?
Zeezoogdieren, vogels en mogelijk sommige reptielen nemen gedurende de dag een semi-waakzame toestand aan. Deze toestand is nodig om in het aquatisch milieu te blijven ademen of alert te blijven in een vijandige omgeving.
Om half wakker te blijven het ene deel van de hersenen rust en het andere is alert op de omgeving. Dit fenomeen wordt "unihemisferische slaap" genoemd en is uitgebreid bestudeerd in het geval van dolfijnen.
Dolfijnen slapen met slechts één hersenhelft. Gedurende die tijd houden ze één oog open om in de gaten te houden wat er om hen heen gebeurt. Volwassenen richten het open oog meestal op de metgezellen van de kudde en de jongen op hun moeders. Het wonderlijke hiervan is dat alles gebeurt tijdens continu zwemmen.
De unihemisferische droom van de dolfijn
In proportie, dolfijnen hebben grote hersenen. Sterker nog, ze staan op de tweede plaats in de rangschikking van hersengroottes, na mensen.
Daarnaast, de hersenen van deze dieren hebben talloze windingen, dat zijn de rimpels die door de hersenhelften lopen. Hun organisatie is echter anders, de regio die verantwoordelijk is voor auditieve verwerking is bijvoorbeeld sterk ontwikkeld.
Opvallend is de grote omvang van het corpus callosum, dat is de fysieke verbinding tussen beide hersenhelften. Men denkt dat dit de sleutel is om te verklaren hoe er dieren zijn die kunnen slapen met de helft van hun hersenen wakker.
Er is een afwisseling tussen hemisferen, waardoor ze volledig kunnen rusten tijdens het zwemmen en ademen met het halfrond "wakker".
Door slechts één hersenhelft te slapen, blijft de andere hersenhelft voldoende bij bewustzijn zodat het dier naar de oppervlakte kan stijgen op zoek naar zuurstof.
Slapen met één oog open
Bij de meeste zoogdieren bereiken de meeste zenuwvezels in het oog het tegenovergestelde of contralaterale halfrond van de hersenen, en een kleiner deel naar het halfrond aan dezelfde kant.
De dolfijn is een uitzondering. Elk oog projecteert zijn zenuwvezels naar de contralaterale hemisfeer, dit feit verklaart waarom zijn in staat om het andere oog van het slapende halfrond te openen.
Dolfijnen zijn sociale dieren en reizen vaak in groepen. Constante waakzaamheid in de kudde kan aanvallen van roofdieren voorkomen, die uit elke richting en op elk moment kan komen, in een open habitat, zoals de oceaan.
Unihemisferische slaap is ook waargenomen bij vogels. Ze observeren terwijl ze slapen met één oog om hun omgeving in de gaten te houden wanneer ze op de grond zitten. Te beschouwd als een waardevolle hulpbron tijdens migraties of de lange vluchten.
