Het gedrag van olifanten is een bron van verrassingen. Hun sterke familiebanden, hun sterke persoonlijkheden en zelfs hun intelligentie zijn zo complex dat het bijna te vergelijken is met het bestuderen van iemand uit een verre cultuur.
Het zou onmogelijk zijn om in dit artikel de ethologie van deze soort te behandelen, maar vrees niet, want met de basis die je hier hebt, zul je je ogen lang open houden. Verlies geen details over het gedrag van de olifanten.
Sociaal gedrag van olifanten
Socialisatie is ongelooflijk belangrijk in het leven van olifanten. Groepen individuen bestaan uit familieopstellingen, die hiërarchisch georganiseerd zijn rond een matriarch.Deze olifant wordt de oudste en waarschijnlijk de moeder of grootmoeder van de andere dikhuiden die bij haar horen.
De dynamiek van olifantengroepen is er een van fusie-splijting, waarbij de integratie van nieuwe leden, evenals hun vertrek uit de groep, reageren op externe druk zoals roofdieren, hulpbronnen of paringsmogelijkheden. De verschillende kernen staan ook met elkaar in wisselwerking op gemeenschappelijke plaatsen voor voedsel en water.
Afrikaanse olifanten (Loxodonta africana) zijn meer kuddedieren dan Aziatische olifanten (Elephas maximus), zo is waargenomen. Er wordt aangenomen dat dit verschil voornamelijk te wijten is aan het milieu, aangezien er meer gevaren op de loer liggen in de Afrikaanse savanne dan in de Aziatische oerwouden, waardoor Afrikaanse olifanten gedwongen worden een stabielere organisatie te tonen om zichzelf beter te verdedigen.
Dominantie en segregatie
Normaal gesproken vindt competitie tussen olifanten meestal plaats tussen groepen en niet zozeer tussen de individuen die ze vormen. Om deze reden worden daden van dominantie en segregatie toegepast op het territorium, aangezien elke groep zal proberen het gebied over te nemen dat voor hen het handigst is.
De vorming van intergroepshiërarchieën bevordert concurrentie om middelen en vermindert de frequentie van gevechten tussen individuen. Daarom is er ook een hiërarchie tussen groepen, georganiseerd op basis van het aantal individuen, het gedrag en de grootte van de matriarchen.
Dit is echter ook afhankelijk van de seizoenen: in het droge seizoen is de dominante groep degene die het minst beweegt, aangezien deze de best bezette plaatsen heeft. In het regenseizoen daarentegen wordt agonistisch gedrag verminderd, omdat de overvloed aan vegetatie verschillende groepen in staat stelt om hulpbronnen in hetzelfde gebied te vinden.
Olifantencommunicatie
Complexe sociale relaties zijn onmogelijk zonder goed gestructureerde communicatie. Dat van olifanten is lange tijd onopgemerkt gebleven door mensen, omdat hun vocalisaties - de meest toegankelijke in directe observatie - voorkomen op frequenties die onze soort niet kan horen.
Vocalisatie in olifantengedrag
Olifanten zijn specialisten in laagfrequente communicatie, hoewel ze een breed scala aan hoogfrequente geluiden hebben. Er zijn minimaal 10 verschillende vocalisaties gecategoriseerd, die ook in meer dan één context binnen het gedrag van olifanten worden gebruikt.
Een van de bekendste intonaties is de rumble, een roep met een zeer lage frequentie die deze dikhuiden gebruiken als locator. Een onderzoek bevestigde dat olifanten die deze roep gebruikten uiteindelijk dichter bij elkaar kwamen te staan, vooral als ze een soort verwantschap hadden.
Onderzoekers beschrijven het gerommel als iets bijna magisch, een aanwezigheid die iedereen opmerkt maar niet hoort, en waarmee vroeg of laat een olifant verschijnt.
De frequentie van vocalisaties wordt ook gemoduleerd, afhankelijk van de stemming van het individu.De lage frequenties zijn gerelateerd aan de lage opwinding van de olifant en lijken verband te houden met groepscohesiegedrag. De hoge tonen zijn daarentegen hoorbaar op emotioneel intense en negatieve momenten, zoals paniek of agressie.
Ruiken en aanraken
De slurf van een olifant is het beste hulpmiddel, niet alleen om voorwerpen vast te pakken en te verkennen, maar ook om te communiceren. Het is indrukwekkend hoe zo'n groot dier zo'n fijne controle over zijn slurf heeft, dat het het zelfs gebruikt om de jongen te aaien, te troosten, te begroeten of zelfs te leren hoe ze gereedschap moeten gebruiken.
Hun reukvermogen is, zoals verwacht, prima: ze kunnen geuren van kilometers ver oppikken. De chemische signalen die aanwezig zijn in urine en ontlasting zijn een geweldige bron van informatie over de gezondheid en reproductieve status van elk individu, evenals informatie over de stemming.
Een heel speciaal vermogen van deze dikhuiden is om seismische signalen via hun voeten te detecteren.De trillingen die worden geproduceerd door de voetstappen van een olifant reiken ver en de poten van een mede-olifant kunnen ze opvangen. Deze trillingen sturen informatie over hun identiteit en de afstand tussen de twee exemplaren.
Emoties van olifanten
Olifanten hebben een van de grootste hersenen in de dierenwereld, met een gewicht van ongeveer 5 kilogram. Ze hebben qua structuur en complexiteit niets te benijden met die van de mens. Hun ongelooflijke geheugen v alt op, waardoor ze in staat zijn om kennis over te dragen aan de nieuwe generaties en, in het geval van de matriarchen, de groep op de best mogelijke manier te begeleiden.
Je emoties zijn complex en diep. Het zou moeilijk zijn om een cognitief proces te vinden dat niet is getest bij olifanten: empathie, verdriet, zelfbewustzijn, spel, altruïsme, de lijst is eindeloos. Veel samenlevingen zouden jaloers zijn op de emotionele steun en zorg die aan elkaar wordt geboden.
Gedrag van olifanten gerelateerd aan rouw
Dit is misschien wel het deel van het gedrag van olifanten dat de meeste interesse in mensen heeft gewekt. Hoewel olifantenbegraafplaatsen – veronderstelde plaatsen waar olifanten heen reisden om te sterven – niet bestaan, is het waar dat ze in dit opzicht specifiek gedrag vertonen.
Olifanten rouwen met grote intensiteit om het verlies van een geliefde, zelfs dat van een niet-verwante persoon. Er zijn gedragingen waargenomen zoals het bedekken van lijken met boombladeren, het zorgvuldig inspecteren van botten of het weigeren het lijk van een gevallen metgezel achter te laten. De mogelijkheid om gebruik te maken van begrafenisrituelen is zelfs overwogen, maar moet nog worden aangetoond.
Als een matriarch sterft, verdwijnt de kennis van tientallen jaren van leven met haar. Hoewel een andere vrouw haar plaats inneemt, presteert de groep veel slechter en zijn de leden er lange tijd kapot van.
Het idee dat dieren die qua gedrag ver van mensen verwijderd zijn ook respect verdienen, raakt steeds meer ingeburgerd. Het was echter met soorten zoals de olifant dat het ethische debat begon, aangezien het onmogelijk is om jezelf niet in hen weerspiegeld te zien: ze begroeten elkaar, zorgen voor elkaar en huilen als ze sterven. Toen de mens over vrede en liefde begon te spreken, waren de olifanten daar al lang mee bezig.
